محمدعلی دیانتی‌زاده
در هفته پایانی ماه گذشته، وزیر صنعت، معدن و تجارت در نشستی به مناسبت سالروز تأسیس سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو)، از رایزنی‌های فشرده با وزرای دیگر برای بازگشت مؤثر این سازمان توسعه‌ای به پروژه‌های ملی به‌ویژه میادین گازی کشور سخن گفت که سال‌هاست با چالش‌هایی از جنس تحریم، محدودیت‌های مالی و کاهش مشارکت بین‌المللی مواجه هستند. این اظهارات درحالی بیان شد که به گواه اسناد و آمار، ایدرو به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی و استراتژیک توسعه صنعتی ایران، تجربه، تخصص و جسارت اجرای پروژه‌های بزرگ و پرریسک را در کارنامه خود دارد و تعدادی از پروژه‌های کلیدی پارس جنوبی را نیز رهبری و تسهیل‌گری کرده است.
از فاز یک تا فاز ۱۴؛ نقشی که ایدرو بی‌هیاهو بازی کرد
با کشف میدان عظیم پارس جنوبی، کشور در آستانه یکی از بزرگ‌ترین فرصت‌های توسعه اقتصادی قرار گرفت. اما این فرصت بدون حضور سازمان‌هایی مانند ایدرو که توان ریسک‌پذیری و صف‌شکنی دارند، هرگز به بهره‌برداری کامل نمی‌رسید. ایدرو در همان ابتدای مسیر، با مشارکت در فاز یک پارس جنوبی، راه را برای ورود صدها شرکت ایرانی به پروژه‌ای بین‌المللی باز کرد. در این فاز، بیش از ۴۰۰ شرکت داخلی درگیر شدند، بخشی از تجهیزات و خدمات بومی‌سازی گردید، اشتغال مستقیم و غیرمستقیم قابل توجهی ایجاد شد و کشور به درآمدی سالانه 2میلیارد دلاری دست یافت.
اما این تنها آغاز مسیر بود؛ ایدرو در ادامه، با مشارکت در فازهای ۶، ۷ و ۸ به‌همراه شرکای ژاپنی و کره‌ای، توانست رکورد ۵۳ درصد ساخت داخل را ثبت کرده و برای نخستین‌بار، بسیاری از تجهیزات سنگین و پیچیده نفت و گاز را در داخل کشور تولید کند. این تجربه نه‌تنها ظرفیت‌های صنعتی کشور را تقویت کرد، بلکه باعث شد در دوره‌هایی که حضور شرکت‌های خارجی به دلیل تحریم‌ها غیرممکن بود، ایدرو پرچمدار راهبری کنسرسیوم‌های ۱۰۰ درصد ایرانی در فازهای ۱۷، ۱۸ و ۱۴ شود.
فاز ۱۴؛ نماد خوداتکایی در قلب تحریم
پروژه فاز ۱۴ پارس جنوبی، به‌درستی باید نماد توانمندی در خوداتکایی صنعتی نام‌گذاری شود. کنسرسیومی که متشکل از 8 شرکت با هدایت ایدرو شکل گرفت، در شرایطی که دسترسی به تأمین‌کنندگان معتبر خارجی محدود یا ناممکن شده بود، موفق شد با ۶۸ درصد داخلی‌سازی، پروژه را پیش ببرد.
از طراحی و ساخت تجهیزات کلیدی تا نصب سکوها و راه‌اندازی پالایشگاه، همه‌چیز توسط نیروهای ایرانی انجام شد؛ آن‌هم در حجمی بالغ بر ۲۰۰ میلیون نفر-ساعت کار. رکوردهایی مانند ساخت پلتفرم دریایی در کمتر از ۵ ماه یا راه‌اندازی سکو در کمتر از یک ماه، تنها بخشی از دستاوردهایی است که این پروژه را به یکی از افتخارات صنعت گاز کشور بدل کرده است.
از تعامل با غول‌های بین‌المللی تا خلأ امروز در میادین گازی
سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) در جریان اجرای پروژه‌های بزرگ پارس جنوبی، نه‌تنها در داخل کنسرسیوم‌های اجرایی با شرکت‌های بین‌المللی مانند
Daelim کره‌ای و
Statoil نروژ همکاری نزدیکی داشت، بلکه در منطقه عسلویه (محل استقرار پالایشگاه‌ها و تأسیسات خشکی پارس جنوبی)، هم‌زمان با حضور فعال غول‌هایی چون توتال فرانسه (در فازهای ۲ و ۳) و شل انگلیس در فازهای دریایی مجاور، فعالیت می‌کرد. این مجاورت و تعامل فنی در دوره‌هایی که هنوز امکان مشارکت خارجی وجود داشت، منجر به انتقال غیرمستقیم اما ارزشمند تجربه، استانداردهای اجرایی، مدل‌های پیشرفته مدیریت پروژه و الزامات ایمنی بین‌المللی شد. حاصل این حضور میدانی، دستاوردهایی بود که بعدها در مدیریت پروژه‌های کاملا ایرانی و بومی، مانند فازهای ۱۷، ۱۸ و ۱۴، به شکلی محسوس نمود پیدا کرد و به تقویت توان راهبری صنعتی کشور انجامید.
چرا امروز، بازگشت ایدرو به صحنه حیاتی است؟
در سال‌های اخیر، به دلایل مختلفی ازجمله تغییر در رویکردهای مدیریتی، عدم تأمین مالی کافی یا محدودیت‌های اداری، ایدرو از برخی پروژه‌های کلان گازی فاصله گرفت؛ درحالی‌که کارنامه موفق این سازمان و تیم‌های صنعتی وابسته و همکارش، نشان می‌دهد که غفلت از آن، به معنای از دست رفتن یک ظرفیت بالقوه و قابل اتکا بوده است.
وزیر صنعت با درک این واقعیت، بازگشت ایدرو به میدان را نه‌تنها یک انتخاب، بلکه یک ضرورت راهبردی برای شتاب‌بخشیدن به پروژه‌های صنعتی کشور معرفی کرده است. اظهارات او درباره مذاکره موفق با وزارت نفت برای ورود دوباره ایدرو به میدان‌های گازی، امیدی تازه برای فعال‌سازی این ظرفیت عظیم ایجاد کرده؛ ظرفیتی که بارها در میدان‌های واقعی، توان خود را اثبات کرده است. بر این اساس، امروز بیش از هر زمان دیگری، جای ایدرو در میدان‌های گازی کشور خالی است.
میدان توسعه؛ چشم‌به‌راه بازیگران قدیمی
اگر قرار باشد پروژه‌های گازی، پتروشیمی و صنعتی ایران در دهه آینده با شتاب و موفقیت اجرا شوند، بدون شک باید نقش‌آفرینانی چون ایدرو بار دیگر به جایگاه واقعی خود بازگردند. تجربه، اعتماد، شبکه وسیع صنعتی و توان تجهیزاتی و مدیریتی این سازمان، ظرفیتی است که باید به‌درستی و به‌موقع از آن بهره برد.
سخنان اخیر وزیر صمت درخصوص رایزنی و گفتگوهای فشرده با وزرای کابینه در دیگر بخش‌های اجرایی برای هموار ساختن مسیر ورود ایدرو به طرح‌های بزرگ صنعتی، یک فراخوان ملی در جهت تقویت جبهه تولید و خوداتکایی در میادین انرژی است؛ میادینی که بیش از هر زمان دیگری، به بازوان قدرتمند و آزموده نیاز دارند.